Vereffening van nalatenschappen: wat houdt dit in?

Vereffenen is het klaarmaken van een nalatenschap of een bedrijf (een rechtspersoon) voor de verdeling. In dit artikel wordt de vereffening van een nalatenschap besproken: wanneer moet er vereffend worden en wat houdt het precies in?

Na een overlijden moet de nalatenschap onder de erfgenamen worden verdeeld. In bepaalde situaties is het nodig dat daarvoor eerst de nalatenschap voor verdeling wordt klaargemaakt volgens een in de wet vastgelegde procedure: de vereffening. Daarbij worden (een deel van) de goederen van de nalatenschap te gelde gemaakt om daarmee de schulden van de nalatenschap zoveel als mogelijk te voldoen. Het doel van deze vereffening is dat de vorderingen van de schuldeisers van de nalatenschap op correcte wijze worden voldaan. Pas nadat de schuldeisers zijn betaald, kan de nalatenschap onder de erfgenamen worden verdeeld.

Wanneer moet er vereffend worden?

Er zijn twee situaties waarin een nalatenschap moet worden vereffend:

Om te voorkomen dat men met privévermogen aansprakelijk is voor schulden van de nalatenschap, kiezen veel erfgenamen ervoor om de nalatenschap beneficiair te aanvaarden. U erft dan alleen indien de nalatenschap positief is. Voor schulden van de nalatenschap bent u dan niet met uw eigen vermogen aansprakelijk. Bij zuivere aanvaarding bent u ook met uw eigen vermogen aansprakelijk voor de eventuele schulden van de nalatenschap.

Om minderjarigen tegen schulden van de nalatenschap te beschermen, geldt voor hen dat hun wettelijke vertegenwoordiger de nalatenschap namens hen alleen beneficiair mag aanvaarden (of mag verwerpen). Wordt de nalatenschap door één of meerdere erfgenamen beneficiair aanvaard, dan moet de nalatenschap worden vereffend.

Uitzonderingen daarop zijn:

• wanneer er in het testament een executeur is aangewezen en deze kan verklaren dat de nalatenschap ruimschoots voldoende is om alle schulden te betalen (ruimschootsverklaring);
  
  
• wanneer het saldo van de nalatenschap positief is en de wettelijke vertegenwoordiger van de minderjarige erfgenaam die voor deze beneficiair heeft aanvaard, ontheffing van de vereffening aan de kantonrechter heeft gevraagd en deze ontheffing is verleend;
  
  
• wanneer de wettelijke verdeling van toepassing is, hoeft alleen te worden vereffend wanneer de echtgenoot van de erflater de nalatenschap beneficiair heeft aanvaard.

Wanneer door één of meer erfgenamen beneficiair is aanvaard , zijn in beginsel de erfgenamen gezamenlijk vereffenaar. Dit geldt ook voor de erfgenamen die de nalatenschap wél zuiver hebben aanvaard.

Ook wanneer er geen sprake is van beneficiaire aanvaarding, kan de rechter een vereffenaar benoemen:

• op verzoek van een belanghebbende of het openbaar ministerie;
• op verzoek van een schuldeiser van de nalatenschap;
• op verzoek van één of meer schuldeisers van een erfgenaam.

Het indienen van een verzoekschrift tot benoeming van een vereffenaar moet door een advocaat gebeuren.

Lichte en zware vereffening: wat is het verschil?

Lichte vereffening
Moet de nalatenschap worden vereffend omdat door (één van de) erfgenamen beneficiair is aanvaard, dan is er sprake van een lichte vereffening Bij een lichte vereffening moeten de erfgenamen-vereffenaars het gewone beheer van de nalatenschap verzorgen. Daaronder valt bijvoorbeeld het onderhoud en behoud van goederen en het opzeggen van de huur en abonnementen. De vereffenaars moeten een boedelbeschrijving opstellen en de vorderingen van schuldeisers betalen. Anders dan bij een zware vereffening, is er bij een lichte vereffening geen verplichting om schuldeisers (openlijk) op te roepen, om een lijst met bekende vorderingen neer te leggen en om een uitdelingslijst te deponeren. Resteert na betaling van de schuldeisers een positief saldo, dan eindigt de vereffening. De nalatenschap is nu klaar voor verdeling onder de erfgenamen en de vereffening is afgerond. De erfgenamen-vereffenaars hoeven dat niet aan de kantonrechter terug te koppelen.

Blijkt de nalatenschap per saldo negatief, dan moeten de erfgenamen-vereffenaars dit zo spoedig mogelijk melden bij de kantonrechter. De kantonrechter kan de lichte vereffening dan verzwaren door de vereffenaars te verplichten om alsnog de schuldeisers openlijk op te roepen, om de lijst met erkende en betwiste vorderingen neer te leggen en om de rekening en verantwoording en de uitdelingslijst neer te leggen en bekend te maken.

Zware vereffening
Heeft de rechtbank een vereffenaar benoemd, dan geldt er een zware vereffening. Datzelfde geldt indien de kantonrechter een lichte vereffening verzwaart, zoals hiervoor aangegeven. Omgekeerd kan de kantonrechter de zware vereffening verlichten als alle schulden zijn voldaan of wanneer de kantonrechter daarvoor een vrijstelling verleent.

De (zware) vereffeningsprocedure houdt globaal het volgende in:

• de vereffenaar zorgt ervoor dat er een boedelbeschrijving (notarieel of onderhands) wordt opgemaakt, met daarin een opsomming van alle tot de nalatenschap behorende activa en passiva;
• de boedelbeschrijving moet voor de erfgenamen en schuldeisers ter inzage worden neergelegd bij de boedelnotaris of bij de griffie van de rechtbank;
• volgt uit de boedelbeschrijving dat de nalatenschap per saldo negatief is, dan moet de vereffenaar dat aan de kantonrechter melden;
• de schuldeisers moeten worden opgeroepen om kenbaar te maken wat hun vordering op de nalatenschap is;
• de schulden moeten worden voldaan volgens een door de vereffenaar op te stellen uitdelingslijst. Indien nodig, zullen daartoe goederen uit de nalatenschap moeten worden verkocht. Resteert er na voldoening van de schuldeisers een positief saldo, dan moet dat onder de erfgenamen (naar rato van ieders erfdeel) worden verdeeld. Is het saldo niet toereikend om alle schulden te voldoen, dan geldt er een bepaalde rangorde bij de voldoening van de schulden, waarbij een aantal vorderingen niet zal kunnen worden voldaan;
• is de nalatenschap volgens bovenstaande stappen afgewikkeld, dan eindigt de vereffening en moet de vereffenaar over zijn beheer rekening en verantwoording afleggen.

De hiervoor in grote lijnen beschreven vereffeningsprocedure omvat nogal wat regels. De wetgever heeft daarvoor gekozen omdat bij een beneficiair aanvaarde nalatenschap de schulden alleen op de activa van de nalatenschap en niet op de bezittingen van de erfgenamen in privé kunnen worden verhaald. De beneficiaire erfgenaam/vereffenaar doet er daarom goed aan deze procedure daadwerkelijk na te leven. Houdt hij zich niet aan de regels van de vereffeningsprocedure, dan loopt hij het risico alsnog met zijn privévermogen aansprakelijk te worden voor de schulden van de nalatenschap!

Erfrechtadvocaat bij vereffening

Om risico’s zo veel mogelijk uit te sluiten, kan een erfrechtadvocaat vereffenaars bijstaan bij de uitoefening van hun taak (al dan niet in een procedure). Ook kan een erfrechtadvocaat als vereffenaar door de rechtbank worden aangesteld.

Bent u vereffenaar en heeft u hulp nodig bij de uitoefening van uw taak? Of wilt u één van onze specialisten als vereffenaar laten optreden? Neem dan voor meer informatie contact op met mr. Marith Vos of mr. Marlinde de Vos-van der Eijk van de sectie Familierecht & Erfrecht van Bierman Advocaten. Zij helpen u graag verder.