Als ouder is het mogelijk om een kind te onterven. Dit kind is dan geen erfgenaam, maar legitimaris. Deze legitimaris kan aanspraak maken op een ‘legitieme portie’, vroeger ook wel het kindsdeel genoemd. Dit is het gedeelte van de erfenis waarop een kind op grond van de wet altijd recht heeft. In dit artikel bespreek ik onder andere hoe deze legitieme portie wordt berekend en de opeisbaarheid daarvan.

Wat is een legitieme portie?

Een legitieme portie is een vordering in geld. De legitimaris heeft geen recht op spullen uit de nalatenschap. Daarmee is de legitimaris uitsluitend schuldeiser van de nalatenschap en heeft hij een andere positie dan de erfgenaam, die de erflater in al zijn rechten en plichten opvolgt.

Legitieme portie berekenen

De berekening van de legitieme portie begint met het vaststellen van de ‘legitimaire massa’. Deze wordt gevormd door de waarde van de bezittingen van de nalatenschap, minus bepaalde in de wet omschreven giften die de erflater bij leven heeft gedaan en minus enkele schulden van de nalatenschap. Het bedrag dat dan overblijft is de legitimaire massa. Over de berekening van de legitimaire massa bestaat in de praktijk vaak discussie.

Van legitimaire massa naar legitieme portie
Simpel gezegd heeft de legitimaris recht op de helft van zijn erfdeel volgens de wet. Dat komt neer op de volgende formule:

Legitieme portie = [legitimaire massa] x [erfdeel volgens de wet] x ½.

Een voorbeeld van de berekening van de legitieme portie
Mark en Vera zijn in gemeenschap van goederen gehuwd. Zij hebben drie dochters: Alice, Bernice en Celice. Hun totale vermogen bedraagt € 600.000,--. Van giften of schulden is geen sprake. Mark overlijdt als eerste. Zijn nalatenschap bedraagt € 300.000,--. Bij testament heeft hij Celice onterft.

Hieronder staat de huwelijksgoederengemeenschap weergegeven. De helft daarvan komt Vera toe. Marks nalatenschap wordt gevormd door de andere helft van de huwelijksgoederengemeenschap. De legitieme van de nalatenschap van Mark bedraagt 1/2 van 1/4, zijnde 1/8^e van de huwelijksgoederengemeenschap. Wanneer Celice een beroep doet op haar legitieme portie heeft zij dus recht op 1/8^e van de legitimaire massa van € 300.000,--.

Verwerpen legitieme portie
Als onterfd kind is het ook mogelijk om de nalatenschap te verwerpen. Hierdoor raak je ook je legitieme portie kwijt, tenzij je verklaart dat je de legitieme portie wel wil ontvangen. Deze verklaring wordt een ‘contantenverklaring’ genoemd.

Informatie legitimaris

De legitimaris heeft recht op afgifte van alle informatie die nodig is voor het berekenen van de legitieme portie.

Opeisbaarheid legitieme portie

De legitieme portie is pas zes maanden na het overlijden van de erflater opeisbaar. Wanneer één van de in de wet genoemde uitzonderingen van toepassing is, kan dit ook nog veel later zijn, bijvoorbeeld na het overlijden van de langstlevende ouder.

De mogelijkheid om aanspraak te maken op de legitieme portie vervalt wanneer een belanghebbende (bijvoorbeeld de executeur) daarvoor een redelijke termijn heeft gesteld en de legitimaris niet binnen deze termijn een beroep op zijn legitieme portie doet. Wordt er door een belanghebbende geen andere termijn gesteld, dan vervalt de mogelijkheid om aanspraak op de legitieme portie te doen, vijf jaar na het overlijden van de erflater.

Tot slot

Over (de berekening van) de legitieme portie bestaat regelmatig onenigheid. Niet in de laatste plaats omdat de familieverhoudingen zijn verstoord, mede als gevolg van de onterving van één of meerdere van de erfgenamen. Dit artikel geeft algemene informatie over de legitieme portie. Elke situatie is echter weer anders, zodat maatwerk nodig is. Heeft u vragen over dit onderwerp of wilt u sparren over uw specifieke situatie? Neem dan vrijblijvend contact met één van onze gespecialiseerde erfrechtadvocaten op.

Ook interessant:

Beneficiaire aanvaarding: hoe werkt vereffening van een beneficiair aanvaarde nalatenschap?

 Lees meer...