Aandeelhoudersovereenkomst (shareholders' agreement)

Afgelopen jaar is veel aandacht besteed aan (het opstellen van verschillende transactiedocumentatie die onderdeel uitmaken van) het M&A proces, maar voor koper gaat het na closing in het nieuwe jaar pas echt beginnen. Koper moet aan de bak. Reden voor onze overnamespecialisten om koper tijdig in het M&A proces aan de hand mee te nemen door (onder meer) post-closing acties inzichtelijk te maken en deze voor te bereiden. De aandeelhoudersovereenkomst, in het Engels ook wel shareholders' agreement (SHA) genaamd, is één van de belangrijke post-closing acties en wordt in deze blog nader belicht.

Definitie aandeelhoudersovereenkomst

Een aandeelhoudersovereenkomst is een onderhandse overeenkomst tussen de aandeelhouders, waarin zij hun onderlinge verhoudingen regelen. De wet bevat geen verplichting tot het sluiten van een aandeelhoudersovereenkomst. Wanneer meerdere aandeelhouders (in tegenstelling tot de situatie dat 100% van de aandelen wordt gehouden door één aandeelhouder) betrokken zijn, is het natuurlijk wel verstandig een aandeelhoudersovereenkomst te sluiten. Zo kan een hoop ellende in de toekomst worden voorkomen. In het M&A proces wordt de aandeelhoudersovereenkomst vaak opgesteld en uitonderhandeld door een advocaat of notaris.

Doel aandeelhoudersovereenkomst

Natuurlijk hopen aandeelhouders dat de aandeelhoudersovereenkomst na ondertekening nooit meer uit de kast hoeft te komen. Mochten er onverhoopt toch onduidelijkheden of zelfs geschillen tussen de aandeelhouders ontstaan, dan kan de aandeelhoudersovereenkomst worden geraadpleegd. Een goede aandeelhoudersovereenkomst bevat namelijk heldere en duidelijke afspraken om conflicten te voorkomen dan wel op te lossen.

Verhouding statuten - aandeelhoudersovereenkomst

De onderlinge afspraken tussen aandeelhouders zijn maatwerk. Aandeelhouders kiezen er daarom vaak voor om die afspraken in een aandeelhoudersovereenkomst vast te leggen en niet in de statuten. De achterliggende redenen daarvoor zijn vaak gelegen in het feit dat de aandeelhoudersovereenkomst (in tegenstelling tot de statuten) niet openbaar is, makkelijker te wijzigen is, meer (contracts-)vrijheid kent en in een andere taal kan worden opgesteld, zodat gemakkelijker vertrouwelijke, individuele en/of bijzondere bepalingen kunnen worden opgenomen. De keerzijde hiervan is echter dat het regelmatig voorkomt dat de artikelen van de aandeelhoudersovereenkomst in strijd zijn met de artikelen van de statuten. Hoe moet hiermee worden omgegaan? Zolang het koek en ei is tussen de aandeelhouders, levert dit vaak geen problemen op. De problemen doen zich pas voor op het moment dat er een conflict dreigt of al aan de orde is. Het is dan ook verstandig om vooraf goed na te denken welke afspraken prevaleren; de aandeelhoudersovereenkomst of de statuten. Met andere woorden, heeft de aandeelhoudersovereenkomst of de statuten voorrang? Afhankelijk van het antwoord op deze vraag kan er een verplichting bestaan om de aandeelhoudersovereenkomst dan wel de statuten hierop aan te passen.

Let op: de aandeelhoudersovereenkomst kan zogenaamde vennootschapsrechtelijke werking hebben. Kort gezegd, betekent dit dat interne besluitvorming op grond van het beginsel van redelijkheid en billijkheid kan worden vernietigd, indien die besluitvorming in strijd is met de aandeelhoudersovereenkomst. Dit hoeft dus niet enkel te leiden tot een toerekenbare tekortkoming. Kortom, laat u daarom altijd goed adviseren.

Inhouds(opgave) aandeelhoudersovereenkomst

Een aandeelhoudersovereenkomst beslaat vaak tientallen pagina’s. Het is dan ook onbegonnen werk om de inhoud van een aandeelhoudersovereenkomst volledig uit te werken in deze blog. De inhoudsopgave van een aandeelhoudersovereenkomst bestaat vaak uit de volgende onderwerpen (waarbij met steekwoorden belangrijke aandachtspunten zijn vermeld):

• partijen: alleen/alle aandeelhouders of ook de BV zelf;
  
  
• recitals: overwegingen, zoals de aandelenverhouding, gewenste ingangsdatum en eventuele vervanging van de “oude” aandeelhoudersovereenkomst;
  
  
• definities en interpretatie: vooraan, bijlage of doorlopend door de tekst;
  
  
• bestuur: samenstelling, managementovereenkomst(en), vertegenwoordigingsbevoegdheid, verrichting statuten met in achtneming van de statuten, aandeelhoudersovereenkomst en managementovereenkomst;
  
  
• besluitvorming: Algemene Vergadering; goedkeuring besluitvorming bestuur, quorumvereisten en gewone en/of bijzondere meerderheid;
  
  
• deadlock: impasse bestuur en/of Algemene Vergadering, besluitvorming, geschillenregeling;
  
  
• anti-dilution: bescherming antiverwatering, zoals versterkte meerderheid bij uitlsuiting voorkeursrecht;
  
  
• overdracht aandelen: bijzondere aanbiedingsplicht, good en bad leaver; lock-up-periode; tag en drag along (meeverkoopplicht en meeverkooprecht);
  
  
• exit: volgorde exit-opbrengst;
  
  
• dividendbeleid: jaarlijkse vaststelling of vast beleid, solvabiliteitsratio;
  
  
• financiering: additioneel, verplichting, interne versus externe financiering;
  
  
• informatievoorziening: jaarlijks businessplan en periodieke informatierechten aandeelhouders;
  
  
• non compete: non-concurrentie (inclusief relatie-)beding;
  
  
• confidentiality: geheimhouding;
  
  
• penalty: boetebeding;
  
  
• duur en beëindiging: onbepaalde tijd, uitzonderlijk beëindigingssituaties
  
  
• toetreding(sovereenkomst): kettingbeding, kwaliteitseis statuten;
  
  
• verhouding statuten: aanvulling of afwijking van de statuten, voorrang;
  
  
• boilerplates: algemene bepalingen, zoals schriftelijkheidsvereiste wijzigingen, nietig of vernietigbare bepalingen, overdraagbaarheid, mededelingen, uitsluiting ontbinding en/of vernietiging, entire agreement (volledige overeenkomst);
  
  
• rechts- en forumkeuze: (alternatieve) vorm geschilbeslechting, zoals de rechtbank, arbitrage of bindend advies voor specifieke onderwerpen.

Wilt u een aandeelhoudersovereenkomst laten opstellen, beoordelen en/of uitonderhandelen? Onze M&A-specialisten assisteren u daar graag bij.

Disclaimer

Deze blog bevat geen compleet overzicht van de inhoud van dit transactiedocument (SHA) en is daarom geenszins uitputtend bedoeld. De exacte inhoud van dit transactiedocument is afhankelijk van meer factoren, waaronder de aard en omvang van de transactie en de specifieke rol (de target, de koper of de verkoper). In tegenstelling tot de inhoud van deze blog (waarin slechts algemene informatie wordt gegeven), is en blijft het opstellen van een transactiedocument maatwerk. Geen twee van dezelfde soort transactiedocumenten zijn ooit identiek. Bierman Advocaten is op geen enkele wijze aansprakelijk voor de inhoud van deze informatie.